همه چیز درباره تفلیس

شهر تفلیس پایتخت گرجستان، بزرگترین، پرجمعیت‌ترین و مهمترین شهر این کشور می‌باشد. در گذشته نام رسمی شهر تیفلیس Tiflis بود و در مکاتبات اداری به این نام خوانده می‌شد. از سال ۱۹۳۶ نام رسمی شهر به همان نام محلی آن در زبان گرجی یعنی تبیلیسی Tbilisi تغییر پیدا کرد. تبلیسی از واژه کهن تپیلی Tpili بمعنای گرم گرفته شده است که ظاهراً به چشمه‌های آب گرم این شهر اشاره دارد. بنابراین می‌توانیم تفلیس را شهر چشمه‌های آبگرم هم بنامیم. خارجی‌ها در تلفظ نام این شهر گاه به اشتباه به آن تیبیلیسی Tibilisi می‌گویند در حالی که در نام واقعی شهر حرف ت ساکن می‌باشد. تفلیس که در مسیر جاده ابریشم واقع شده است همواره یک پل ارتباطی میان شرق و غرب بوده است. حتا امروزه هم تفلیس مسیر ترانزیت شرق و غرب است. این شهر در ۱۲۰ کیلومتری رشته کوه قفقاز بزرگ و ۲۵۰ کیلومتری دریای سیاه قرار دارد و با شهرهای تاشکند، استانبول، رم، بارسلون، بوستون، و شیکاگو هم عرض است. این شهر در دو طرف ساحل رود کر / کور (به زبان گرجی متکواری) در درون دره‌ای گسترده‌است. این رود که از کوههای کردستان ترکیه سرچشمه می‌گیرد به طول ۳۶ کیلومتر در شهر جاری است. سد اورتاچالا سرعت جریان آب را در مسیر شهر کاهش می‌دهد و رژیم آبی آن را تنظیم می‌کند. این شهر در مسیر خط لوله انتقال نفت از دریای خزر به اروپا قرار گرفته است و از این لحاظ هنوز نقش سنتی ترانزیتی بین شرق و غرب را ایفا می‌نماید. موقعیت جغرافیایی شهر بگونه‌ای بوده است که در سالهای مختلف زیر سیطره امپراطوری‌های گوناگونی قرار گرفته است و از این رو هم از تمدنهای غربی و هم از تمدنهای شرقی مایه گرفته است و این تنوع بخوبی در فرهنگ و معماری شهر خود را نمایان می‌سازد. امروزه شهر تفلیس یادآور انقلاب رز می‌باشد. تحولی که بدون خونریزی منجر به سرنگونی حکومت فاسد و خودکامه ادوارد شوارنادزه شد. ادوارد شواردنادزه توانست بعد از این تحول در خانه خود در این شهر با امنیت کامل به زندگی ادامه بدهد. در روایات و اسطوره‌های محلی بنای این شهر را به وختانگ گرگاسالی Vakhtang Gorgasali نسبت می‌دهند.

پارک آبی گرجستان در سال ۲۰۰۶ افتتاح شده و سرپوشیده نیست که برای ما ایرانیان از نیمه خرداد تا نیمه مهر ماه قابل استفاده است.

یکی از تفریحات در تفلیس می‌باشد. یک سالن سرپوشیده و بزرگ که می‌توان با پرداخت ۱۲ هزار تومان ۲ ساعتی اسکیت بازی کرد. کنار سالن اسکیت نیز چند رستوران وجود دارد که می‌توان بعد از اسکیت بازی از غذاهای آن استفاده کرد.

کلیسای جامع سامبا روی تپه‌ای به نام الیا در کرانه چپ رود کورا در منطقه تاریخی آولاباری واقع شده است. ساختار این کلیسای جامع دربرگیرنده معماری نواحی مختلف گرجستان میباشدکه به کمک آن میتوانید با بخش مهمی ازتاریخ کشور آشنا شوید. (سامبا در زبان گرجی به معنای تثلیث میباشد.) این کلیسا شامل ۹ کلیسای کوچکتر میباشد و علاوه بر این ۵ کلیسای کوچکتر دیگر هم در طبقات پایینتر این بنای عظیم واقع شده اند. در ساخت این بنای عظیم از مواد طبیعی استفاده شده است. کف بنا بامرمر سنگ فرش شده است و از موزاییک جهت دکوراسیون آن استفاده شده است. نقاشیهای ساختمان تماما توسط گروهی از نقاشان زبردست کشیده شده است. بنای کلیسا شامل برج ناقوس، اقامتگاه پادشاه گرجستان، کارگاه، محل استراحت و اکادمی علوم دینی میباشد. کلیسای جامع مساحتی بالغ بر ۵۰۰۰ متر مربع را شامل میشود حجم اشغال شده بالغ بر ۱۳۷ متر مکعب بوده و در ارتفاع ۸۴ متری واقع است و ارتفاع ساختمانهای زیر زمینی کلیسا به ۱۳ متر میرسد. این بنا مهمترین و بزرگترین کلیسای جامع نه تنها گرجستان بلکه کل منطقه قفقاز جنوبی میباشد و جزو بزرگترین کلیساهای ارتودکس جهان به شمار میرود که در فاصله سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ میلادی به دستور اسقف اعظم گرجستان در قلب شهر تفلیس بنا شد. این کلیسا جزو اولین جاذبه‌های توریستی شهر به شمار میرود و به همین دلیل تحت هیچ عنوان دیدن آنرا از دست ندهید.

این کلیسای زیبا و باشکوه در کرانه راست رودخانه کورا واقع است و گفته میشود که شاه واختانگ گرگاسالی (گرگ سر) در نیمه دوم قرن پنجم دستور بنای انرا صادر کرده است. در طی قرون بارها مورد تخریب واقع شده است ولی در سال ۱۱۱۲ دیوید چهارم معروف به دیوید سازنده آنرا از نو بنا نمود. در سال ۱۲۲۶ گنبد این کلیسا توسط شاه جلال الدین خوارزمشاه مورد تخریب واقع شد ولی به سرعت بازسازی گردید. در سال ۱۳۸۶ مجددا توسط تیمور لنگ که به گرجستان هجوم آورده بود مورد تخریب واقع شد ولی توسط شاه الکساندر اول بازسازی شد. در اوایل قرن ۱۷ میلادی که تفلیس مورد هجوم ایرانی‌ها واقع شد این کلیسا نیز از گزند ایشان در امان نماند و باز تخریب شد ولی شاهان گرجی انرا دوباره بازسازی کردند. در سال ۱۶۶۸ اینبار زلزله بنای کلیسا را با آسیب مواجه نمود. در سال ۱۷۱۰ شاه واختانگ ششم بنای کلیسا را از نو ساخت ولی اخرین با باز توسط آقا محمد خان قاجار در سال ۱۷۹۵ تخریب گردید. در قرن ۱۹ کلیسا مورد تجدید بنای اساسی واقع شد و بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۸۳ نمای خارجی کلیسا توسط سنگهای تراشیده شده تزیین گردید. نقاشیهای داخلی کلیسا توسط گریگور گاگارین بین سالهای ۱۸۵۱ تا ۵۵ انجام شده است. در این کلیسا صلیب نینوی مقدس که مقدسترین نشان مسیحیت ارتودکس گرجستان است نگهداری میشود. گفته میشود که بنا کنندگان این کلیسا خود در اینجا به خاک سپرده شده اند.

دریاچه تفلیس از شمال غربی تا جنوب شرقی شهر گسترش پیدا کرده است. این دریاچه از سال ۱۹۵۳ مورد استفاده واقع شده است. طول آن ۸.۷۵ کیلومتر، حداکثر عرض آن ۱.۸۵ کیلومتر و مساحت آن ۱۱.۶ کیلومتر مربع میباشد. حجم دریاچه ۳۰۸ میلیون متر مکعب و حداکثر عمق ۴۵ متر و متوسط عمق آب ۲۶.۶ متر میباشد. در تابستان و پاییز بدلیل استفاده جهت آبیاری عمق آن ۷ تا ۱۰ متر کاهش میابد. مقدار املاح آن بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی گرم در لیتر میباشد. آب این دریاچه توسط رودخانه ایوری تامین میگردد. آب این دریاچه جهت آبیاری، پرورش ماهی، ورزشهای آبی، آب شرب استفاده میشود و در فصل تابستان محلی برای استراحت و شنای اهالی تفلیس میباشد.

این دریاچه در شمال غربی شهر تفلیس واقع شده است و مساحت آن ۱۶ کیلومتر مربع میباشد. حداکثر عمق آن ۴ متر بوده و حجم آب دریاچه بالغ بر ۱.۲۲ میلیون متر مکعب است. آب دریاچه از باران، برف و آبهای زیر زمینی تامین میشود. در بهار حداکثر مقدار و در پاییز حداقل مقدار آب را دارا میباشد. حداکثر دمای آب آن در تابستان به ۲۸ درجه سانتیگراد میرسد. آب دریاچه تا حدودی شور است. ۲۶۹۵ میلی گرم در لیتر املاح دارد. از این دریاچه جهت پرورش ماهی استفاده میشود و در تابستان مردم تفلیس جهت ماهیگیری و استراحت و شنا به کنار این دریاچه میایند.

این دریاچه بسیار کوچک در دامنه شمالی کوه مقدس واقع شده است و ارتفاع آن سطح دریا ۶۸۶.۷ متر بوده و توسط آب نهر وارازی تغذیه می‌شود. حداکثر عمق آن به ۲.۶ متر میرسد و در آنجا تله کابین هم دایر است. در فصل تابستان محل مناسبی جهت تمدد اعصاب و پیاده روی و استفاده از هوای پاک و باطراوت آن میباشد.

اسکی بازی یکی از پرطرفدارترین تفریحات زمستانیاست. در گرجستان مکانهای مختلفی برای علاقه مندان به این ورزش وجود دارد که در اینجا برخی از انها را معرفی میکنم:

پیست اسکی گودائوری

گودایوریGudauri پیست اسکی با کیفیتی است در دامنه جنوبی کوههای بلند قفقاز، در شمال شرقی گرجستان و در نزدیکی شهر ییلاقی کازبگی یا ستپانتسمیندا. با دوساعت رانندگی میتوانید مسافت ۱۲۰ کیلومتری تفلیس به گودااوری را طی کنید. در گودائوری سه مسیراسکی رانی وجود دارد بطوریکه اسکی بازهای مبتدی تا اسکی بازهای حرفه‌ای میتوانند دراین منطقه اسکی بازی کنند. اقامتگاه‌ها و هتل‌هایی با درجه‌های مختلفی در منطقه بناشده اند. گودائوری که در ارتفاع ۲۱۹۶ متری سطح دریا قرار گرفته است، تابستانها هم تفریحگاه ییلاقی جالبی است.

مستیا

ستیا یک پیست اسکی جدید است در کوههای منطقه سوانتیکه در ارتفاع ۱۵۰۰ متری قرار گرفته است. یک بزرگراه ۱۸۲ کیلومتری از تفلیس بسوی مستیا در حال ساخت است اما در حال حاضر ساده‌ترین را مسافرت به مستیا استفاده از هواپیما است. از تفلیس هفتهای دوبار پرواز توسط شرکت هواپیمایی کانادایی کن بوکر ایر Kenn Borek Air به مقصدفرودگاه مستیا وجود دارد. دو مسیر اسکی رانی درمستیا وجود. مسیر قرمز که وِزه اسکی بازهای حرفه است و طول آن ۲۶۰۰ متر است. مسیرآبی که برای اسکی بازهای کم تجربه‌تر ساخته شده است ۲۶۷۰ طول دارد و مسیر ۳۰۰ متری موسوم به موگویری Mugviiri ویژه اسکی بازهای مبتدی را نیز در بر دارد.

باکوریانی

باکوریانی که تا تفلیس ۱۷۱ کیلومتر فاصله دارد، شاید یکی از معروفترین مناطق گرجستان برای ورزش اسکی باشد. لوژ سوار ۲۱ساله گرجستانی نودار کوماریتشاویلی، که در المپیک ۲۰۱۰ زمستانی در کشور کانادا جان خود را از دست داد، اهل باکوریانی بود. پیست اسکی باکوریانی دارای دو مسیر اصلی است. مسیر قدیمی این پیست تا تراپوما Tatrapoma line نام دارد که مورد تایید کمیته جهانی المپیک نیز قرار گرفته است. بخش سیاه این مسی ویزه اسکی بازان حرفه‌ای و با تجربه، بخش آبی مخصوص اسکی بازان متوسط و بخشی نیز برای مبتدی‌ها در نظر گرفته شده است. از سال ۲۰۰۶ مسیرهای دیگری نیز برای اسکی ساخته شده است از جمله دیدولی Didveli که امکانات پیشرفته‌تری دارند.

گرجستان کشوری کوهستانی است و بطور کلی برای اسکی بازی مناسب است. پیست اسکی خولو Khulo در ۸۸ کیلومتری باتومی قرار گرفته است و پیست اسکی بتانیا در نزدیکی تفلیس نیز در حال تکمیل میباشد.

پارک کوه مقدس

این پارک مرتفعترین پارک شهر تفلیس و یکی از بزرگترین و جذابترین پارکهاییست که هر روزه بیشترین تعداد بازدیدکننده را به خود جلب میکند. این پارک در ارتفاع ۸۰۰ متری سطح دریا واقع است در حالیکه خود شهر در ارتفاع متوسط ۴۳۰ متری قرار گرفته است. این مکان در فاصله تقریبی ۷.۵ کیلومتری از مرکز شهر واقع بوده و مسیر آنرا با سواری در عرض ۱۵ دقیقه میتوان طی نمود. البته کوتاهترین مسیر برای ررسیدن به این پارک استفاده از تله کابین و یا قطار ریلی مخصوص این پارک است که بازسازی این دو مجموعه بعلاوه ساخت یک چرخ فلک عظیم (هم اکنون در حال کار) و همچنین یکی از جاذبه‌های منحصر بفرد شهر یعنی ساخت مجموعه‌ای موسوم به کو ههای آمریکایی به عهده شرکت «rakeen development» گذارده شده است. در سال ۲۰۰۸ شهرداری تفلیس اداره این پارک را به مدت ۴۹ سال به این شرکت واگذار کرده است. هرساله توسط شرکت بین المللی «TUV» نرمهای ایمنی وسایل و اسباب بازیهای این پارک مورد بازرسی قرار میگیرد. تا کنون حدود ۶۰ وسیله بازی و سرگرمی در این پارک تعبیه شده است. بر اساس وسایل و تجهیزات موجود در پارک این مکان به ۴ قسمت قابل تفکیک است:

۱- قسمت کودکان ۲- قسمت خانوادگی ۳- قسمت دهکده بازی‌ها ۴- قسمت تجهیزت ویژه

مجسمه مادر گرجستان

اکثر کشورهای شوروی سابق مثل ارمنستان و گرجستان دارای این مجسمه هستند: بر فراز شهر تفلیس و بر بلندای این شهر، مجسمه‌ای بسیار بزرگ نصب گردیده است که به «کاترین دادا» و یا مادر تفلیس مشهور است، تندیسی ۲۰ متری از آلومینیوم که تقریبا از هر جای تفلیس دیده می‌شود. این تندیس نشان دهنده زنی با شمشیری در یک دست و کاسه‌ای در دست دیگر است. کاسه برای پذیرایی از کسانی که با دوستی وارد گرجستان می‌شوند و شمشیر برای آن‌ها که با دشمنی می‌آیند.

نارین قلعه

این قلعه را در گرجستان با نام «narighala» میشناسند که به معنای قلعه کوچک میباشد. این قلعه یکی از قدیمیترین بناهای شهر تفلیس میباشد که بر فراز تپه‌ای که ناظر بر شهر تفلیس و رودخانه کورا میباشد و بین حمامهای گوگردی و باغ بوتانیک تفلیس قرار دارد در قرن ۴ تحت عنوان قلعه انتقام (შურისციხე) بنا نهاده شده است و بعدها توسط خاندان «بنی امیه» در قرن ۷ و بین سالهای ۱۰۸۹-۱۱۲۵ بدست شاه دیوید سازنده (شاه گرجی) توسعه یافته است. در حیاط پایینی قلعه نیز کلیسای سنت نیکلاس واقع شده است. بنای کنونی قلعه که هم اکنون قابل مشاهده است بین قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی تجدید بنا شده است که در سال ۱۸۲۷ بدلیل زلزله قسمت اصلی دیواره‌های قلعه آسیب دید.

محله حمامهای قدیمی

این محله که بین مردم شهر معروف به محله حمام‌ها میباشد در کرانه راست رودخانه کورا واقع شده و جزو قدیمیترین و تاریخیترین مناطق تفلیس به شمار می‌آید. علت ساخت حمام‌ها در این منطقه برمیگردد به وجود چشمه‌های آب گرم طبیعی که در این منطقه به وفور یافت می‌شده است. بر اساس افسانه‌ها پادشاه کارتل (نام قدیمی پادشاهی گرجستان) یعنی واختانگ گرگاسالی (به معنی گرگ سر) در قرن ۵ میلادی و بواسطه کشف این چشمه‌های معدنی در زمان شکار علاقمند شد شهر جدیدی در اینجا بنا نهد که بواسطه گرم بودن آب چشمه‌ها بر این شهر نام تبیلیسی به معنای جای گرم نهاده شد. جهانگردان، مورخان و جغرافیدانان معروفی در آثار به جامانده از خود در مورد وجود این چشمه‌ها سخن رانده‌اند. از جمله در قرن دهم جغرافیدان عرب به نام «ابن هیکل» و در قرن هیجدهم جهانگرد معروف ونیزی «مارکوپولو»، بازرگان روسی «واسیل گاگارا» و همچنین «واخوشتی باگراتیونی» به این چشمه‌ها اشاره کرده اند. حمامهای بجا مانده در محله مذکور بر اساس معماری ایرانی بین قرون ۱۷ و ۱۸ میلادی ساخته شده‌اند و همگی در مکان فوق الذکر و در مسیر باغ بوتانیک واقع گردیده‌اند.

لازم به ذکر است از این حمام‌ها در قدیم نه تنها به منظور درمان بلکه برای تفرج و برگزاری جشنها نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است و حتی مادر شوهرها تازه عروس‌ها را از نظر زیبایی در این مکان مورد ارزیابی قرار می‌داده‌اند.

میدان آزادی تفلیس (Freedom Square)

که با نام یروانErvan نیز شناخته می‌شود، واقع در شهر تفلیس در کشور گرجستان می‌باشد. این میدانی است که قبلاً میدان پاسکوویچ یریوانسکی Paskevich Yerevanski نامیده می‌شد و بعدا میدان لنین و در آخر میدان آزادی نام گرفت. این میدان به طور مختصر میدان یروان نیز نامیده می‌شد. پاسکوویچ یروانسکی یک سرهنگ روسی بود و این عنوان را به خاطر تسخیر شهر ایروان برای امپراطوری روسیه دریافت کرد. در مجاورت کناره شرقی میدان آزادی فضای باز کوچک با یک فواره موجود است. بین مجسمه پوشکین و آن فواره، «کامو» به خاک سپرده شده است. کامو یک شخصیت معروف انقلابی بود ولی حالا سنگ قبرش در آن مکان مدفون شده و نامعلوم است. این میدان محلی برای تظاهرات توده‌های مختلف از جمله کسانی که برای استقلال گرجستان از اتحاد جماهیر شوروی، انقلاب رز، و دیگران بوده است، می‌باشد. در سال ۲۰۰۵، میدان آزادی محلی بود که در آن رئیس جمهور وقت ایالات متحده، جورج دبلیو بوش، و رئیس جمهوری گرجستان، میخائیل ساکاشویلی، خطاب به جمعیت صد هزار نفری، شصتمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم را جشن گرفتند.

موزه قوم نگاری فضای باز تفلیس

در نزدیکی کوتاسی (Kutaisi) در غرب کشور گرجستان واقع شده است. این مجتمع شامل کلیسای ویرجین می‌باشد که توسط پادشاه گرجستان در سال ۱۱۰۶ تاسیس شد و بعدها در قرن سیزدهم، کلیساهای جورج و سنت نیکلاس نیز ساخته شد. پس از آن، صومعه گلاتی برای مدت طولانی یکی از مراکز اصلی فرهنگی و فکری در گرجستان شد. آکادمی این صومعه به استخدام مشهورترین دانشمندان گرجستان، متکلمان و فیلسوفان و بسیاری از دانشمندان فعال که در صومعه‌های مختلف ارتدوکس در خارج از کشور و یا در قسطنطنیه بوده اند، پرداخت. با توجه به کار گسترده انجام شده توسط آکادمی صومعه گلاتی، مردم آن زمان آن را به نام «هلاس جدید» و آتوس دوم" می‌خواندند. دیواره‌ها و سقوف این بنا پوشیده شده است از نقاشی‌ها و حکاکی‌های قرون ۱۲ تا ۱۷ میلادی. در این صومعه، یکی از بزرگترین شاهان گرجستان بنام دیوید به خاک سپرده شده است و در نزدیکی قبر وی، دروازه گنجه وجود دارد که به عنوان غنائم توسط دمتریوس پادشاه در سال ۱۱۳۹ گرفته شده است. در سال ۱۹۹۴، صومعه گلاتی توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی شناخته شد.